Shaman Giáo Hàn Quốc hành trình tâm linh bản địa qua hàng nghìn năm lịch sử

Trong kho tàng văn hóa phong phú của Hàn Quốc, nơi mà K-pop, phim truyền hình và thời trang hiện đại thường chiếm trọn ánh đèn sân khấu, vẫn tồn tại một dòng chảy tâm linh âm thầm nhưng bền bỉ – Shaman giáo Hàn Quốc (무속신앙 – Musok Sinang). Đây không chỉ là một hệ thống tín ngưỡng cổ xưa, mà còn là chiếc gương phản chiếu sâu sắc nỗi lo toan, khát vọng và mối liên kết vô hình giữa con người với thế giới siêu nhiên trong xã hội Triều Tiên suốt hàng nghìn năm.

Shaman giáo không dựa trên kinh sách hay đền đài đồ sộ, mà sống động trong từng nghi lễ dân gian, tiếng trống gọi hồn, điệu múa nhập đồng, và niềm tin rằng mọi hiện tượng trong cuộc sống – từ bệnh tật đến vận mệnh – đều có thể được giải mã qua kết nối với linh giới. Dù từng bị gạt ra ngoài lề trong quá trình hiện đại hóa và chịu nhiều định kiến xã hội, Musok vẫn tồn tại như một phần không thể tách rời trong cấu trúc tâm linh và bản sắc văn hóa Hàn Quốc.

Chính trong sự giao thoa giữa truyền thống và hiện đại ấy, Shaman giáo Hàn Quốc trở thành một lăng kính độc đáo để ta khám phá cách người Hàn nhìn nhận cuộc sống, cái chết, niềm tin, và sự siêu hình – không chỉ trong quá khứ mà cả trong hiện tại đang chuyển mình từng ngày.

1. Shaman giáo Hàn Quốc là gì?

Musok Sinang (무속신앙), hay còn gọi là Shaman giáo bản địa Hàn Quốc, là hình thức tín ngưỡng dân gian lâu đời nhất tại bán đảo Triều Tiên, có từ trước cả khi Phật giáo, Đạo giáo hay Nho giáo du nhập vào nước này. Không có giáo lý viết thành sách. Không có thần thánh duy nhất tối cao như trong các tôn giáo lớn. Dựa trên việc giao tiếp với linh hồn, thần linh để giải quyết các vấn đề trong cuộc sống: bệnh tật, tai họa, mất mát, thi cử, làm ăn, gia đình. Xuất hiện từ thời Tam Quốc (Silla, Goguryeo, Baekje), nhưng có khả năng còn sớm hơn – có dấu vết trong các di tích thời đồ đá mới.

Ban đầu, người phụ nữ là người thực hiện nghi lễ – cho thấy Shaman giáo từng gắn bó với cấu trúc mẫu hệ trong xã hội cổ đại.

2. Người hành đạo: Mudang (무당)

Ai là "Mudang"?

Mudang là tên gọi những người (thường là nữ) thực hiện nghi thức gọi hồn, tiên tri, làm lễ, cầu nguyện. Có thể gọi họ là "shaman", hay “thầy đồng”. Mudang không phải là thầy bói đơn thuần. Họ thực hiện những nghi thức nghiêm ngặt, phức tạp.

Có hai dạng chính:

• Gangsin-mudang (강신무): Được “thần chọn”, trải qua quá trình "lên đồng".
• Sesŭp-mudang (세습무): Nghề truyền từ mẹ sang con, mang tính gia truyền.

Vai trò của Mudang:

Là cầu nối giữa thế giới con người và thần linh, linh hồn tổ tiên, vong linh. Không chỉ "gọi hồn", mà còn giúp chữa bệnh, giải trừ vận rủi, gọi vía, cầu phúc. Nhiều người Hàn (ngay cả trong xã hội hiện đại) vẫn tìm đến mudang trước các sự kiện lớn như kết hôn, mở công ty, thi cử, hoặc khi gia đình gặp vận hạn.

3. Các nghi lễ tiêu biểu

Gut (굿) – Nghi lễ gọi hồn / cầu an

Là nghi thức phổ biến nhất, diễn ra với tiếng trống, chuông, tiếng hô gọi của mudang. Mudang sẽ nhập hồn, nhảy múa (vũ đạo gọi là “무당춤”), thay đổi giọng nói như thể hiện các linh hồn khác nhau. Có thể kéo dài nhiều giờ, hoặc cả ngày, tuỳ mục đích.

Một số loại gut phổ biến:

• Loại Gut: Mục đích
• Jesagŭt (제사굿): Cầu an cho tổ tiên, gọi hồn người đã khuất
• Ssitgim-gut (씻김굿): Làm sạch linh hồn người chết để sang thế giới bên kia
• Dodang-gut (도당굿): Cầu bình an, mùa màng bội thu cho cả làng
• Naerim-gut (내림굿) : Nghi lễ truyền “ơn trên” để ai đó trở thành mudang

Chăm sóc vía (운명치료)

Nếu trẻ nhỏ hay bệnh, người ta có thể nhờ mudang "gọi vía" vì tin rằng hồn trẻ đi lạc. Cũng dùng khi người lớn bị "vía yếu", gặp xui xẻo liên tiếp.

4. Shaman giáo trong xã hội Hàn Quốc hiện đại

Mâu thuẫn giữa truyền thống và hiện đại:

Trong xã hội hiện đại, Shaman giáo đôi khi bị coi là mê tín, dị đoan, đặc biệt trong tầng lớp trí thức và tôn giáo chính thống (Cơ đốc giáo, Phật giáo).

Tuy nhiên, nhiều người Hàn vẫn âm thầm thực hành hoặc tin tưởng vào Musok, dù không công khai. Người làm ăn lớn vẫn nhờ mudang cúng trước khi khởi nghiệp. Nhiều show truyền hình đã từng lồng ghép hình ảnh của Mudang như một phần văn hóa dân gian.

Sự trở lại?

Trong thập kỷ gần đây, nhờ vào sự quan tâm đến di sản văn hóa phi vật thể, nhiều nghi lễ shaman giáo được bảo tồn, phục dựng trong khuôn khổ văn hóa – du lịch.

Một số nghệ sĩ đương đại kết hợp pansori, gut, nhạc điện tử để làm "shaman performance art". 6. Giá trị văn hoá – tâm linh Dù bị gọi là "mê tín" trong mắt một số người, Shaman giáo Hàn Quốc phản ánh sâu sắc nỗi lo toan, niềm hy vọng và khát khao kiểm soát số phận trong lòng con người. Đây là nơi mà nỗi buồn, sự mất mát, bất an được biểu đạt thông qua nghi lễ, nghệ thuật và sự kết nối tâm linh. Nó cũng là cửa ngõ nhìn vào nỗi “Han” – cảm xúc đau đáu đặc trưng của người Hàn.