Ẩm Thực Hoàng Gia Joseon – Vẻ Đẹp Tinh Tế Vượt Xa Kimchi & BBQ

Khi nhắc đến ẩm thực Hàn Quốc, hầu hết mọi người sẽ nghĩ ngay đến kimchi, thịt nướng (samgyeopsal) hay gimbap, tokbokki. Tuy nhiên, đó mới chỉ là bề nổi trong nền văn hóa ẩm thực đa tầng của xứ sở kim chi. Ẩm thực hoàng gia thời Joseon (조선왕조) là một phần quý giá, sâu sắc và đầy tinh tế – nơi mà từng món ăn đều mang theo một triết lý, một chuẩn mực và một câu chuyện văn hóa truyền thống.

Ẩm thực hoàng gia là gì?

Ẩm thực hoàng gia (궁중요리 – Gungjung yori) là phong cách nấu ăn được phục vụ cho vua và hoàng thất thời kỳ triều đại Joseon (1392 – 1897). Khác hoàn toàn với ẩm thực đường phố hiện đại, các món ăn cung đình không đơn thuần chỉ là để “ngon miệng”, mà là sự hội tụ của nghệ thuật, y học cổ truyền, phép tắc lễ nghi và đạo đức Nho giáo.

Sự tinh tế được chuẩn hóa đến từng chi tiết

Ẩm thực hoàng gia không có chỗ cho sự ngẫu hứng. Từ chọn nguyên liệu, chế biến, sắp đặt món ăn đến cách phục vụ, tất cả đều tuân theo quy chuẩn khắt khe:

• Nguyên liệu luôn là loại tốt nhất, được tuyển chọn từ khắp nơi trong cả nước.
• Bữa ăn được chia thành từng “cung” (궁 – cung), mỗi cung tương ứng một bộ món ăn, có thể lên đến 12 món chính cùng nhiều món phụ.
• Nguyên tắc ngũ sắc – ngũ vị – ngũ hành được áp dụng nghiêm ngặt: món ăn phải có đủ màu sắc (trắng, đỏ, xanh, vàng, đen) và vị (mặn, ngọt, chua, cay, đắng) để cân bằng âm dương trong cơ thể.
• Các món ăn được trình bày đối xứng, hài hòa, không quá phô trương nhưng vẫn tôn lên vẻ cao quý và thanh lịch.

Ẩm thực cung đình không chỉ để ăn mà để... suy ngẫm. Một bữa ăn hoàng gia không chỉ phản ánh khẩu vị, mà còn thể hiện triết lý sống và tư tưởng trị quốc của Nho giáo:

• Ăn để dưỡng sinh, để giữ tâm – thân – trí quân bình.
• Ăn là thể hiện phép tắc, trên dưới phân minh, theo đúng thứ tự lễ nghi cung đình.
• Ăn để giữ hình ảnh bậc đế vương, nên không có chỗ cho phàm tục hay bất cẩn.

Điều này lý giải vì sao món ăn hoàng gia không cay nồng, không đậm vị như món dân gian – bởi vị cay thường được xem là kích thích, không thích hợp cho vua.

Một số món ăn tiêu biểu trong ẩm thực hoàng gia Joseon

Sinseollo (신선로) – “Lẩu của thần tiên”:

Một món lẩu cung đình được nấu trong nồi đồng cổ có lò than bên trong. Nguyên liệu gồm thịt bò, trứng, nấm, rau củ, hạt dẻ, chả cá, trứng hấp… xếp hình hoa văn, tượng trưng cho trời – đất – con người.

Gujeolpan (구절판) – Khay chín ngăn:

Một món cuốn gồm 8 nguyên liệu (thịt, rau, trứng, củ, nấm...) đặt trong 8 ngăn, ăn kèm bánh mỏng để cuốn. Ngăn giữa thường để nước chấm hoặc bánh cuốn.

Baekseolgi (백설기) – Bánh gạo trắng tuyết:

Tượng trưng cho sự thuần khiết và cao quý, thường dùng trong lễ kỷ niệm hoặc sinh nhật hoàng thất.

Jeonggwa (정과) – Mứt trái cây truyền thống:

Được làm từ hoa quả tươi sên với mật ong, không chỉ ngon mà còn được dùng làm bài thuốc thanh nhiệt.

Ẩm thực hoàng gia trong đời sống hiện đại Hàn Quốc

Ngày nay, các món ăn cung đình Joseon không còn phổ biến trong bữa ăn thường nhật, nhưng vẫn được giữ gìn, phục dựng và tôn vinh trong các dịp lễ, sự kiện văn hóa truyền thống và các nhà hàng cao cấp.

Một số trường dạy nấu ăn truyền thống còn có các khóa truyền nghề ẩm thực cung đình, nhằm bảo tồn di sản phi vật thể quốc gia. Bộ phim nổi tiếng “Dae Jang Geum” (Nàng Dae Jang Geum) cũng giúp thế giới biết đến phần nào vẻ đẹp của nghệ thuật ẩm thực cung đình Hàn Quốc.

Vượt xa ẩm thực – đó là bản sắc

Ẩm thực hoàng gia Joseon không phải là món ăn “cho sang”, mà là một di sản văn hóa kết tinh tinh thần Hàn Quốc: đề cao sự hài hòa, kỷ luật, thanh đạm và giá trị đạo đức.

Nếu kimchi và BBQ là nhịp sống hiện đại, thì ẩm thực cung đình là khoảng lặng để nhìn lại bản sắc sâu xa nhất của dân tộc này.